Maar hoe begin je? Hoe maak je een selectie uit al die boeiende ontboezemingen en anekdotes? Excentrieke tante Bettie er wel in of juist niet? En die pijnlijke herinnering aan dat veertigjarig huwelijksfeest, hoe vertel je die zonder iemand voor het hoofd te stoten? Bij het schrijven van een familiegeschiedenis komt meer kijken dan je denkt. Ik help je een weg te vinden in de wirwar van herinneringen en anekdotes. Geef praktisch advies bij het doorpluizen van archieven, oude briefwisselingen en dagboeken. Adviseer bij het afnemen van interviews met (groot)ouders en overige familieleden. Mijn ervaring als journalist komt hierbij goed van pas. Aan het einde van onze samenwerking houd je een pracht van een boek in handen, een ode aan waar je vandaan komt, in al zijn kleurrijke facetten.
Lees hieronder het persoonlijke verhaal van Brigitta die met slechts een paar velletjes dagboekfragmenten, die ze in een doos op zolder vond, een boek schreef over het oorlogsverleden van haar vader.
´Het was een magisch proces. Ik zat te glimmen achter mijn laptop.´
Autobiografie, levensverhaal of familiegeschiedenis schrijven: Hoe begin je?
‘Ik wil mijn verhaal en mijn familiegeschiedenis opschrijven en doorgeven aan volgende generaties. Maar waar begin ik en hoe?’ is een vaak gestelde vraag van cursisten en deelnemers aan onze schrijfworkshops en trainingen. Ook vandaag, op de eerste les van een nieuwe schrijfcursus in een gezellig zaaltje met zes verwachtingsvolle gezichten in een kring om mij heen. Glimlachend kijk ik de gezichten rond. ‘Alles begint met jullie verbeelding. We gaan het verleden wakker kussen. En dat doen we met gebruik van onze fantasie! Goed nieuws: ook al denk je misschien van niet iedereen heeft fantasie en verbeeldingskracht. Laten we beginnen.’
Familiegeschiedenis: van oorlogsverleden tot een verloren liefde
Een van de cursisten is een vrouw van een jaar of zestig met een lieve oogopslag en een brandend verlangen. Vol vertrouwen kijkt ze mij aan tijdens het voorstelrondje en al snel volgt de Grote Vraag. ‘Ik wil een boek schrijven over het leven van mijn vader. Hij heeft als jonge jongen de oorlog meegemaakt en heeft van alles gezien en meegemaakt, ook heel nare dingen die hij een leven lang met zich heeft mee getorst maar waar hij tegen ons kinderen nooit over sprak. Zijn herinneringen waren te pijnlijk. Nu is hij overleden en wil ik zijn ervaringen opschrijven, maar waar moet ik beginnen? Hoe doe je dat een boek schrijven? Het enige dat ik heb zijn een paar velletjes met dagboekfragmenten. Hoe maak ik daar een boek over mijn familiegeschiedenis van? Hoe wek ik zijn verhaal en dat van de generaties voor mijn tijd tot leven?’
Dagboekfragmenten, brieven: alles is materiaal bij het schrijven van een levensverhaal
‘Wat een fantastisch begin, een dagboek!’ zeg ik geruststellend en ik meen het voor de volle honderd procent. Het maakt niet uit wat de motor is die jou ertoe aanzet een boek over je familie te schrijven, als er maar iets is waardoor je getriggerd wordt. Iets wat je houvast biedt en dat kan van alles zijn. Een dagboek dat je in een doos op zolder vindt, brieven, ansichtkaarten uit een verleden, een verzameling oude lp’s, liedjes, fotoalbums, noem maar op. Dat is je begin. Daar houdt je verhaal zich schuil.
Opgetogen gaat de vrouw aan de slag en begint thuis te schrijven over het leven van haar vader. Al snel heeft ze de paar velletjes met dagboekfragmenten verwerkt in het levensverhaal van haar vader en loopt ze vast. ‘Hoe moet ik nu verder?’ vraagt ze licht wanhopig tijdens de les. Al het bronmateriaal dat ik had, heb ik gebruikt maar er is nog zoveel meer over het verleden van mijn vader en zijn familie te vertellen.’
Persoonlijke, biografische verhalen schrijven
‘Nu komt het op jou aan,’ zeg ik en hoop dat ik haar niet afschrik. Wat ik bedoel is namelijk helemaal niet streng, maar juist heel bevrijdend. ‘Gebruik je fantasie en je verbeelding, verplaats je in het hoofd van je vader en probeer te voelen, zien, ruiken, proeven als hij. Gebruik al je zintuigen en stap in het verhaal. Luister liedjes van toen, ga naar de bibliotheek of het gemeentearchief en lees kranten en boeken uit die tijd, blader door oude fotoalbums en probeer je in te beelden hoe die verre familieleden dachten en voelden. Waar hielden ze van, wat waren hun hobby’s? Hielden ze van reizen? Pluis oude treinroutes uit. Hielden ze van koken? Duik in receptenboeken uit de oude doos. En begin te schrijven over wat er in je opkomt, maakt niet uit wat, maar schrijf! En onthoud je mag de boel aandikken en overdrijven, je mag gebeurtenissen verzinnen en inkleuren. Wek het verleden tot leven. Je mag alles schrijven wat je wilt, het is jouw verhaal.´
Herinneringen vastleggen en meer dan dat!
Dat deed ze en hoe. Iedere les werden de avonturen van haar vader groter en meeslepender. Hij werd door de Duitsers achtervolgd, leed honger en kou, ging op strooptocht tijdens de Hongerwinter en beschermde zijn jongere broertjes en zusjes met zijn leven. Doordat ze haar verbeelding gebruikte, veranderde het levensverhaal van haar vader in een spannend jongensboek. Het schrijfplezier spatte van de pagina’s en daarmee slaagde ze er in een stroom aan verhalen over het oorlogsverleden van haar vader op te wekken. Ze schreef zo beeldend en kleurrijk dat het voelde alsof haar vader er ook een beetje bij was in dat knusse zaaltje op de zondagmiddag.
‘Wat was je vader voor een man?’ vroeg ik een keer.
‘Oh hij was zo vrolijk! Zo heerlijk vrolijk. Hij maakte ons altijd aan het lachen.’
Die vrolijke man die nooit met zijn kinderen over zijn verleden had gepraat was nu tot leven gewekt en dat alles dankzij iets wat al die tijd al in zijn dochter had gezeten: haar fantasie en haar liefde voor haar vader.
Biografie uitgeven
Een jaar later sprak ik haar tijdens een schrijfworkshop – de cursus was al lang afgelopen-, maar wat bleek: ze had de biografie afgeschreven en vertelde trots dat ze het boek in eigen beheer had uitgebracht. ‘Volgende maand is de boekpresentatie van Oorlogsmonument. Het eerste exemplaar reik ik uit aan mijn kleinzoon. Zonder jouw tip mijn fantasie te gaan gebruiken was het me nooit gelukt.’ Ze glunderde. En terecht.
